Jest to utwór często wspominany przez znawców tej poezji, ale nie z tego powodu on mnie intryguje i to intryguje radośnie – sprawia to „żuk wypylony z piernikowego serduszka”. I od razu dodaję, że mało mnie tu obchodzą teoretyczne ustalenia poety dotyczące uczuć w genezie liryki; jeżeli w tej frazie z żukiem nie ma autorskiej czułości, to ja swoją czułość wnoszę  do tej frazy, a przez nią do całego wiersza, po to, żeby ją zwielokrotnioną wyprowadzić z utworu na zewnętrzny świat; bo czymże jest wiersz, jeśli nie ubogaca życia codziennego? (Nie jest to jakieś ubogacanie nagminne i gminne – jest ono tak intymne, że może nocami wprowadzać konwalie między kowalskie miechy i hufnale.)

Oprócz wykluczenia z poezji „uczuć życiowych”, Peiper wykluczał (teoretycznie) obrazy. Według niego, obraz jest obcym, malarskim pierwiastkiem w poezji. Ale nie tworzy się wierszy według z góry powziętych założeń – sztuka nie uznaje technologii. Poezja to rzecz intuicji, szału Muz… „Kto bez tego szału Muz do wrót poezji przystępuje, przekonany, że dzięki samej technice będzie wielkim artystą, ten nie ma święceń potrzebnych i twórczość szaleńców zaćmi jego sztukę z rozsądku zrodzoną” – ostrzega Sokrates w Fajdrosie Platona.

Jeśli chodzi o Peipera, on takie święcenia miał; jednym ze świadectw tych święceń jest właśnie wiersz Rozstanie z żukiem. Już w samym tytule zawarta jest informacja, że może to być utwór rozrachunkowy. Należy więc ustalić, jakiego rodzaju to rozrachunek, gdyż rozstania mogą być różne: dobrowolne lub wymuszone, bolesne lub chwalebne, konieczne lub pochopne – mogą być również radosne, np. rozstanie z chorobą. Tu mamy rozstanie z żukiem – z katachrezą czegoś, co jest i piękne, jak połyskujący złotem chitynowy pancerz tego owada, i równocześnie tak obrzydliwie przyziemne, jak jego sposoby odżywiania (żuki żywią się odchodami zwierząt i padliną). Utwór jest umiejscowiony w czasie i w przestrzeni; przestrzeń ogranicza się do miasta Paryża, stolicy europejskiej kultury, natomiast czas jest podany akcydentalnie i metaforycznie – jest to czas silnie związany z cywilizacją i kulturą (wieża Eiffla została zbudowana z okazji światowej wystawy osiągnięć cywilizacyjnych w 1889 r.). Wobec tego, skoro mamy miejsce i czas zdarzenia bytowo-estetycznego, możemy zapytać, czy ten utwór nie jest swego rodzaju reportażem z tego zdarzenia, a jeśli tak, to powinien on dążyć do jednoznaczności informacyjnej, tymczasem jest dotkliwie zmetaforyzowany. W odpowiedzi można postawić tezę, że z jednoznacznością nie musi być sprzeczny fakt posługiwania się metaforą. Może ona służyć do naszkicowania określonej wizji świata – świata rządzonego hierarchicznie według zarysowanych w metaforach jego priorytetów i składników. Ta hierarchia ustroju nadanego światu przez poetę zdaje się opierać na pośrednim sensualizmie i docelowym empiryzmie, na uporczywym podkreślaniu zależności przedmiotu od podmiotu, że można się dosłuchać hasła Protagorasa: „Wszystkich rzeczy miarą jest człowiek”. I od razu pytanie:  jaki człowiek – zdominowany przez rzecz czy przez miarę?  A może przez jedno i drugie, dodatkowo przez przyrodzone czynniki, jak np. seksualność?

Znawcy tej poezji zgodnie uważają, że obecność wątków miłosnych w utworach Peipera mogłaby być ciekawym materiałem badawczym dla psychoanalityka. Jest to miłość obsesyjna, pełna sprzeczności: z jednej strony pragnienie bycia kochanym, z drugiej – obawa przed zniewoleniem. To ostatnie zostało unaocznione w drugiej frazie dystychu otwierającego ten przedziwny utwór: „nie dam zakuć w łańcuch mego łóżka”. Wyznanie to następuje po pierwszej deklaracji dotyczącej zniewolenia przez „kieszeń”, czyli przez pieniądze: „W żadnej kieszeni nie rozbiję namiotu”. Z tym maksymalizmem dotyczącym pieniędzy można się nie zgodzić na płaszczyźnie życiowej; pieniądze zarobione uczciwie nie tylko nie są czymś nagannym, lecz wręcz niezbędnym do życia, szczególnie w dużych miastach. Poeta  miał na myśli pieniądze z nadmiernego zysku i przekupstwa. W tym celu użył tej dość kłopotliwej metonimii (pierwszy wers dystychu) i peryfrazy katachrezyjnej (drugi wers).

Przyboś: „Zdania te oparte są nie na widzeniu czy zroście widzeń obrazowych, ale na grze pojęć. Pamiętam, gdy o tym mówiłem z Witkacym, powiedział, że owszem, można sobie przecież wyobrazić olbrzyma o kieszeniach tak wielkich, iż można by w nich ustawiać namioty… Zupełnie więc nie rozumiał intencji Peipera. Nie chodzi o to, żeby sobie wyobrażać namiot rozbity w kieszeni, lecz dostrzec w tym powiedzeniu wyrafinowaną metonimię pospolitego stwierdzenia: nie dam się nikomu i niczemu kupić, nie będę żył dla pieniędzy itp. – i nigdy się nie ożenię.”[2]

W tej deklaracji egzystencjalno-etycznej, wyrażonej metaforycznie, mamy również deklarację natury estetycznej: wyszukaną metonimię i peryfrazę katachrezyjną – wskazówki, jakimi środkami posłużył się poeta, przedstawiając swoje zajście liryczne: rozstanie z żukiem – rozstanie z czymś, co jest od zawsze w naturze, połyskuje złotem, przy równoczesnym odpychającym sposobie bycia. Spróbujmy ustalić, jakiego rodzaju było to rozstanie: czy było ono za zgodą obu stron – rozstanie przyjaciół, czy jak rozstanie małżonków po rozwodzie, z pretensjami i żalami, czy może naturalne, jak rozstanie z dziecięctwem na rzecz dorosłości, czy może jakieś inne, osobnicze, znane tylko poecie, i co kryje się pod symbolem żuka, oprócz tego, co już zostało ustalone? Wiemy, że utwór jest w pewnym sensie rozrachunkowy – powstał w czasie przełomowym dla poety i że nie bez znaczenia są tu miejsce i czas podjęcia tych ostatecznych kroków: